Δεν υπάρχουν ακόμη ετικέτες.
Η έννοια του άγχους είναι στενά συνδεδεμένη με την σύγχρονη εποχή και από μεγάλο κομμάτι της επιστημονικής κοινότητας θεωρείται η ασθένεια των καιρών μας. Οι γρήγοροι ρυθμοί ζωής, οι πολλαπλοί ρόλοι που υιοθετεί ή «κληρονομεί» καθένας από εμάς , οι διαρκείς αλλαγές που συντελούνται σε πολλούς τομείς της ζωής (απόλυση από εργασία, διαζύγιο, οικονομικές δυσχέρειες, απόκτηση παιδιού, απώλεια αγαπημένου προσώπου, μετανάστευση κλπ), δοκιμάζουν την ψυχική μας ανθεκτικότητα και συχνά διαβρώνουν το προσωπικό μας πέπλο προστασίας.
Τι είναι το άγχος;
Ο όρος άγχος προέρχεται από το ρήμα άγχω, που στην αρχαία ελληνική γλώσσα, σημαίνει σφίγγω ή πνίγω. Είναι ο τρόπος που αντιδρά το μυαλό και το σώμα μας σε μια νέα απειλητική ή συγκινησιακή εμπειρία. Πιο συγκεκριμένα είναι ένα έντονα δυσάρεστο και ακαθόριστο συναίσθημα ανησυχίας, χωρίς να υπάρχει εξωτερικό φοβογόνο ερέθισμα. Πλησιάζει σαν αίσθηση στον φόβο και σχετίζεται με την απώλεια ελέγχου. Είναι ένα προσωπικό σύστημα προειδοποίησης του ατόμου που συνοδεύεται από σωματικές ενοχλήσεις, όπως ταχυπαλμία, πονοκέφαλο, ιδρώτα κ.α.
Γιατί βιώνω άγχος; Από πού πηγάζει;
Το άγχος παρά το αρνητικό συναίσθημα που προκαλεί και μόνο στο άκουσμα του, αποτελεί ένα από τα πιο χρήσιμα συναισθήματα. Είναι ο συναγερμός που μας θέτει σε επιφυλακή, ώστε να αντιδράσουμε στον κίνδυνο. Εξελικτικά, η λειτουργία του άγχους είναι η διαδικασία προετοιμασίας του σώματός μας να προστατευθεί, όταν βρίσκεται αντιμέτωπο με μια απειλή για τη ζωή του ή τη σωματική του ακεραιότητα. Η προστασία αυτή περιλαμβάνει έκκριση αδρεναλίνης, επιτάχυνση καρδιακών παλμών και αύξηση αιμάτωσης των μυών, ενώ επιτυγχάνεται είτε αντιμετωπίζοντας την απειλή (πάλη), είτε φεύγοντας μακριά της( φυγή) (fight or flight).
Η αντίδραση αυτή συνεπώς σχεδιάστηκε από την φύση να συνοδεύεται με έντονη σωματική δραστηριότητα (όπως φυγή ή πάλη) , ώστε να καταναλώνονται όλες οι ουσίες που παράγονται από τον οργανισμό (π.χ. κορτιζόλη). Ως σύγχρονοι άνθρωποι, δεν έχουμε την ευκαιρία να ολοκληρώσουμε αυτή την διαδικασία, ο οργανισμός δεν εκτονώνεται επαρκώς, διότι αντί να προκαλείται από οξείες καταστάσεις και να αποσβένεται γρήγορα, διαρκεί πολύ περισσότερο απ’ ότι είχε προβλεφθεί.
Πέραν βέβαια του βιολογικού παράγοντα, η ευαισθησία στο άγχος και η αδυναμία διαχείρισης του οφείλονται και σε ποικίλους παράγοντες. Η υπερπροστασία στην παιδική ηλικία, η έντονη επίκριση, οι υπερβολικές τιμωρίες, αποχωρισμός από γονέα, παραμέληση, ταπείνωση μπροστά σε άλλους, σοβαρή αρρώστια του ίδιου του παιδιού ή άλλου μέλους της οικογένειας, είναι παράγοντες ευαλωτότητας που εμποδίζουν το παιδί να αναπτύξει επαρκείς μηχανισμούς άμυνας, για να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της ενήλικης ζωής.
Το παθολογικό άγχος εμφανίζεται συχνά σε αρκετά μέλη της ίδιας οικογένειας. Ευθύνονται γενετικοί παράγοντες αλλά και η μίμηση προτύπου όπου τα μέλη της οικογένειας παρατηρούν και ενσωματώνουν τις συμπεριφορές των άλλων μελών.
Στρεσογόνα γεγονότα στην ενήλικη ζωή συχνά προηγούνται του άγχους το οποίο συχνά είναι γενικευμένο (συνεχές και χρόνιο) και εξελίσσεται σε κρίση πανικού, είτε είναι προεόρτιο μιας αγχώδους διαταραχής. Τα γεγονότα αυτά μπορεί να είναι δυσάρεστα αλλά και ευχάριστα όπως ο γάμος, η γέννηση ενός παιδιού ή μια προαγωγή. Η κρίσιμη παράμετρος είναι το μέγεθος της προσαρμογής που απαιτείται από το άτομο.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της κρίσης πανικού;
Η κρίση πανικού είναι μια τρομακτική και επώδυνη εμπειρία με αιφνίδια έναρξη. Είναι ένας απροειδοποίητος συναγερμός τρόμου στο σώμα, που μπορεί να διαρκέσει από 1 έως 30 λεπτά. Η εμπειρία της κρίσης πανικού, είναι η αίσθηση ότι «θα πεθάνω», «θα διαλυθώ», «θα τρελαθώ». Το σοκαριστικό της εμπειρίας αυτής έγκειται στο ότι το άτομο δεν γνωρίζει τι του συμβαίνει και πως αυτό θα εξελιχθεί. «Χτυπά» ξαφνικά και το άτομο κατακλύζεται από διάφορα σωματικά συμπτώματα (εφίδρωση, τρόμος, λαχάνιασμα, αίσθημα πνιγμού, πόνος ή δυσφορία στο στήθος, ναυτία, αστάθεια, αίσθημα μουδιάσματος, ρίγη) αλλά και ψυχολογικά (φόβος απώλειας ελέγχου ή τρέλας, φόβος θανάτου, αποπροσωποποίηση*, αποπραγματοποίηση** κ.α.). Οι περισσότεροι άνθρωποι εμφανίζουν για πρώτη φορά κρίση πανικού, περίπου στην ηλικία των 20-25 ετών και η εμφάνιση είναι περίπου δύο φορές πιο συχνή στις γυναίκες.
Η κρίση πανικού δεν έχει δυσάρεστες επιπτώσεις στην σωματική υγεία του ατόμου. Ακολουθείται συχνά δε, από το άγχος αναμονής νέων κρίσεων αλλά και συμπεριφορές αποφυγής, των χώρων ή των καταστάσεων που «θεωρεί» ότι προκάλεσαν ένα επεισόδιο (για παράδειγμα ένα άτομο έπαθε κρίση πανικού μέσα στο θέατρο και αποφεύγει κλειστούς χώρους, όπου η έξοδος δεν είναι κοντά του), συχνά επίσης, ακολουθείται από αγοραφοβία.
Τι πυροδοτεί τις κρίσεις πανικού;
Σε αυτό το φαύλο κύκλο προσμονής και αποφυγής, ενδέχεται να αρχίσει να περιορίζεται η καθημερινή ζωή του ατόμου. Οι κρίσεις πανικού δεν οφείλονται σε αδυναμία του ατόμου να ελέγξει τον εαυτό του ή σε έλλειψη θέλησης. Αντίθετα πρόκειται συνήθως για άτομα αρκετά δυνατά αφού καταφέρνουν και λειτουργούν υπό τις πιο δύσκολες συνθήκες. Οι κρίσεις πανικού οφείλονται ως επί το πλείστον σε εσωτερικές συγκρούσεις που πιέζουν έντονα το άτομο, δημιουργώντας του αισθήματα αμφιταλάντευσης, ανασφάλειας, θυμού για την παρούσα του κατάσταση και συνήθως συμβαίνουν σε μεταβατικά στάδια της ζωής ενός ανθρώπου (όπως όταν πρέπει να επιλέξει π.χ. να παντρευτεί, να αποκτήσει παιδί κ.λ.π.). Μέσω της θεραπείας, αποκαλύπτεται στο άτομο σταδιακά το πόσο πιεσμένο ήταν όταν συνέβη η κρίση και «μοιρασμένο» ανάμεσα σε αντικρουόμενες επιλογές, σε «θέλω» και σε «πρέπει».
Η κρίση πανικού μπορεί να εμφανιστεί μόνο μία ή δύο φορές κατά τη διάρκεια της ζωής του ατόμου, συνήθως λόγω κάποιου στρεσογόνου γεγονότος. Εάν οι κρίσεις είναι συχνές, προκαλώντας στο άτομο φόβο και ανησυχίες πότε θα έρθει η επόμενη, τότε ίσως πρόκειται για διαταραχή πανικού και όχι για μεμονωμένη κρίση πανικού.
Παράγοντες που καθιστούν ένα άτομο ευάλωτο σε κρίση πανικού
Οι παράγοντες που ενδεχομένως αυξάνουν τον κίνδυνο για κρίση πανικού, που συχνά ξεκινούν στα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής, είναι: το οικογενειακό ιστορικό κρίσης πανικού ή διαταραχής πανικού, ένα στρεσογόνο συμβάν (π.χ. ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου), ένα τραυματικό συμβάν (π.χ. ένα σοβαρό ατύχημα ή η σεξουαλική κακοποίηση), τυχόν μεγάλες αλλαγές (όπως ένα διαζύγιο ή η γέννηση ενός παιδιού), ιστορικό παιδικής κακοποίησης, η υπέρμετρη πρόσληψη καφεΐνης κ.α.
Πώς να το νικήσω;
Οι κρίσεις πανικού είναι ένα πολύ ευαίσθητο θέμα, που συχνά μπαίνει κάτω από το χαλί. Πολλοί άνθρωποι καταφεύγουν σε λύσεις όπως εκμάθηση αναπνοών, φαρμακευτική αγωγή, αποφυγή καταστάσεων που θεωρούν πως θα πυροδοτήσουν μια νέα κρίση και σε κάποιες από τις περιπτώσεις η κρίση ξαναχτυπά με τον ίδιο απροσδόκητο τρόπο.
Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε πως κανείς μας δεν είναι παντοδύναμος και δεν μπορεί μόνος να καταφέρει τα πάντα. Το κομμάτι της αναζήτησης βοήθειας είναι συχνά ταμπού και για πολλούς ανθρώπους, είναι δείγμα ανικανότητας ή και πείσματος «μπορώ να το καταφέρω μόνος», «είμαι πιο δυνατός από αυτό..». Αυτές οι σκέψεις ενώ φαινομενικά προσδίδουν αυτοπεποίθηση, επιφορτίζουν με περαιτέρω άγχος το άτομο, το οποίο αυτό-επιβάλλει στον εαυτό του να αποδείξει τι μπορεί να καταφέρει, στην πιο ευάλωτη στιγμή.
Η αλήθεια είναι πως αυτό αποτελεί παγίδα, καθώς οι κρίσεις πανικού συνδέονται άρρηκτα με βαθιά προσωπικά θέματα που δεν λύνονται με συμβουλές, δοκιμές και τεχνικές μόνο.
Η κρίση πανικού μας χτυπά την πόρτα, γιατί υπάρχει εντός μας ένας αδιόρατος φόβος, πως θα αφανιστούμε. Μέσω της θεραπείας, επιχειρεί κανείς να κατανοήσει αυτόν τον φόβο. Η σχέση με τον θεραπευτή μειώνει τον φόβο, αφού το άτομο δεν είναι πια μόνο. Καθένας πηγαίνει στην θεραπεία με τις άμυνες του, τις σκέψεις, τις ενστάσεις του και δείχνει τον εαυτό του, ενώ ο θεραπευτής με την σειρά του, τον καθρεφτίζει πίσω στον θεραπευόμενο. Είναι μια διαδικασία που το άτομο κατανοεί τι θυμό, φόβους, λύπες έχει καταπιέσει και αυτοί επανέρχονται, χτυπώντας με την μορφή της κρίσης πανικού. Η ψυχοθεραπεία είναι ο τρόπος να κατανοήσω τον εαυτό μου και τι μου συμβαίνει στο τώρα, πρώτα απ’ όλα συναισθηματικά, μέσα από την σχέση που χτίζω με έναν άλλον άνθρωπο.