Δεν υπάρχουν ακόμη ετικέτες.
Σύμφωνα με τον WHO (World Health Organization), 300.000.000 άνθρωποι υποφέρουν από κατάθλιψη. Η Αμερικάνικη Ψυχιατρική Εταιρεία αναφέρει για την κατάθλιψη ότι είναι μια σοβαρή ιατρική ασθένεια που προκαλεί αισθήματα στεναχώριας και έλλειψης ενδιαφέροντος, για δραστηριότητες που κάποτε ήταν ευχάριστες. Μπορεί να οδηγήσει σε ένα εύρος συναισθηματικών και σωματικών προβλημάτων και να μειώσει την ικανότητα του ατόμου να λειτουργεί στη δουλειά και στο σπίτι. Τα συμπτώματα της κατάθλιψης ποικίλουν από ήπια έως σοβαρά και περιλαμβάνουν το αίσθημα της στεναχώριας ή της καταθλιπτικής διάθεσης, την ανηδονία, την αλλαγή στην όρεξη -απώλεια βάρους ή αύξηση ασχέτως με την διατροφή, τη διαταραχή του ύπνου, τη μειωμένη ενέργεια ή την αυξημένη κόπωση, την αύξηση άστοχων φυσικών δραστηριοτήτων ή αργών κινήσεων και λόγου, το αίσθημα αναξιότητας ή ενοχής, τη δυσκολία στη σκέψη, στην προσοχή ή στη λήψη αποφάσεων, τις σκέψεις θανάτου ή και αυτοκτονίας.
Η κατάθλιψη είναι διαφορετική από τη λύπη, τη στεναχώρια ή το πένθος. Ο θάνατος ενός αγαπημένου ατόμου, η απώλεια της εργασίας ή το τέλος μιας σχέσης είναι δύσκολες εμπειρίες για έναν άνθρωπο να τις διαχειριστεί. Είναι πολύ φυσικό να βιώνει στεναχώρια ή θλίψη ως αντίδραση σε αυτές τις καταστάσεις. Και συχνά οι άνθρωποι περιγράφουν τον εαυτό τους ως έχοντες κατάθλιψη. Όμως δεν είναι το ίδιο. Η διαδικασία της θλίψης είναι φυσιολογική και μοναδική στο κάθε άτομο και μοιράζεται κάποια χαρακτηριστικά της κατάθλιψης πχ την έντονη στεναχώρια και απόσυρση από δραστηριότητες. Είναι όμως και σημαντικά διαφορετικές: στην θλίψη τα στενάχωρα συναισθήματα έρχονται κατά κύματα, συχνά μπερδεμένα με θετικές αναμνήσεις από τον άνθρωπο για τον οποίο θρηνεί. Στην μείζονα κατάθλιψη, η διάθεση και το ενδιαφέρον είναι μειωμένα για μεγαλύτερο διάστημα. Στη θλίψη, η αυτοεκτίμηση συνήθως παραμένει. Στη μείζονα κατάθλιψη, το αίσθημα της αναξιότητας και της ηττοπάθειας είναι κοινά. Για κάποιους ανθρώπους, ο θάνατος ενός αγαπημένου ανθρώπου μπορεί να φέρει κατάθλιψη. Όχι σε όλους.
Η ψυχιατρική θεωρεί την κατάθλιψη και τα συμπτώματα της ως μια ασθένεια, μια δυσλειτουργία που χρειάζεται να διορθωθεί. Διαθέτει μια λίστα από συμπτώματα και αξιολογεί το βάθος, τη σοβαρότητα. Και ο Gestalt θεραπευτής κάνει διάγνωση και οφείλει να έχει την γνώση/ εμπειρία να αναγνωρίσει τα συμπτώματα της κατάθλιψης και τη σοβαρότητά τους. Δεν μένει όμως μόνο εκεί, καθώς αυτό θα ήταν στατικό, περιοριστικό και δε θα περιέγραφε την πλούσια δυναμική της σχέσης ανάμεσα στο άτομο και το περιβάλλον του (Rubal, 2007). Στη θεραπεία Gestalt, τα συμπτώματα δεν θεωρούνται ξεχωριστά χαρακτηριστικά, θεωρούνται περισσότερο ως έκφραση περιορισμένου φάσματος λειτουργιών του ίδιου του ατόμου (Ζinker, 1978). Τα συμπτώματα αυτά φανερώνουν την περιορισμένη ευελιξία του ως προς τις αντιδράσεις του. Το άτομο είναι περιορισμένο στην ικανότητά του να μένει σε συνειδητή επαφή με το περιβάλλον του στο εδώ και τώρα. Δεν είναι ικανό να αντιδρά σύμφωνα με την πραγματική του ανάγκη στο σήμερα, αλλά η συμπεριφορά του και το παρόν βίωμά του καθορίζονται από παλαιότερες ανικανοποίητες ανάγκες που για κάποιο λόγο έκλεισαν βιαστικά και επί της ουσίας έμειναν ανοιχτές. Έτσι, ακολουθεί μια συνήθεια, μια πεπατημένη ως τρόπο αντίδρασης, με βάση πάντα την αρχική ανάγκη που δεν ικανοποιήθηκε ποτέ και όχι μια συνειδητή με επίγνωση επιλογή ανάλογα με την περίσταση (Yontef, 1993). Ο καταθλιπτικός τρόπος σχετίζεσθαι γίνεται διαταραχή όταν το άτομο τον χρησιμοποιεί με ένα άκαμπτο, στερεοτυπικό τρόπο στη ζωή του που σημαντικά περιορίζει την ικανότητά του να προσαρμόζεται δημιουργικά. Μπορεί στη ζωή του να έχει χρειαστεί ένα πιο αποσυρμένο τρόπο σχετίζεσθαι, με χαμηλή ενέργεια, και βαριά διάθεση, ως τρόπο να πάρει χρόνο να "γιατρευτεί" από ένα δύσκολο βίωμα ή για να πάρει χρόνο να αποφασίσει για τον τρόπο διαχείρισης. Το θέμα είναι να μην παγιωθεί αυτός ο τρόπος ως μόνιμος και μόνος.
Οι παγιωμένοι τρόποι αντίδρασης αναπτύσσονται στη διάρκεια της ζωής και επηρεάζονται τόσο από βιολογικούς όσο και από ψυχο-κοινωνικούς παράγοντες. Η γενετική προδιάθεση σίγουρα παίζει ρόλο στην δημιουργία της κατάθλιψης αλλά από μόνη της δεν φτάνει. Ως προς τους ψυχοκοινωνικούς παράγοντες, οι Greenberg et al (1998) υπέθεσαν ότι εάν το άτομο βιώσει μια σημαντική απώλεια νωρίς στη ζωή του, και ειδικά αν αυτή περιλαμβάνει ταπείνωση ή αίσθημα αβοηθησίας, τότε τη διαφυλάττει μέσα του με μια μορφή που ονομάσαν "καταθλιπτικογενές συναισθηματικό σχήμα". Εάν αργότερα στη ζωή του βρεθεί σε μια κατάσταση παρόμοια με αυτή την πρώιμη τραυματική εμπειρία, η συναισθηματική του αντίδραση μπορεί να πυροδοτήσει αυτό το σχήμα. Το άτομο νοιώθει απουσία αγάπης, αίσθημα ταπείνωσης, νοιώθει παγιδευμένο και αδύναμο, και αδυνατεί να ενεργοποιήσει εναλλακτικές αντιδράσεις. Αναπτύσσει αρνητική πεποίθηση για τον εαυτό και τους άλλους (Rubal, 2007). Το άτομο προσπαθεί να διαχειριστεί τα έντονα αυτά συναισθήματα με το να αποσυρθεί από την επαφή με τους άλλους και με το να μπλοκάρει το βίωμά του.
Ο κύριος τρόπος με τον οποίο το άτομο σε κατάθλιψη μπλοκάρει την επαφή και το βίωμα στο εδώ και τώρα είναι μέσω της "αναστροφής". Σύμφωνα με τους Perls, Hefferline and Goodman ως αναστροφή ορίζεται η δράση που αρχικά προοριζόταν για το περιβάλλον αλλά τελικά γύρισε ενάντια στον εαυτό. Κάνει στον εαυτό του αυτό που θα ήθελε να κάνει σε κάποιο άλλο άτομο ή αντικείμενο. Πχ το άτομο μπορεί να είναι θυμωμένο με τον γονέα λόγω της έντονης κριτικής που του ασκεί διαχρονικά, αλλά αδυνατώντας να εκφράσει τον θυμό αυτόν λεκτικά και να τον διαχειριστεί με κάποιο τρόπο, είτε γιατί δεν το επιτρέπει στον εαυτό του, είτε γιατί δεν ξέρει πως, είτε γιατί δεν ξέρει ότι έχει δικαίωμα, τον στρέφει στον εαυτό του, κατηγορώντας, υποτιμώντας, κριτικάροντας, βρίζοντας. Ψυχοσωματικά συμπτώματα είναι πολύ πιθανά να αναπτυχθούν, σφίξιμο των μυών στον αυχένα και στους ώμους, στομαχόπονος, πονοκέφαλος, δερματικά, αυτοάνοσα κτλ. Το βλέμμα χαμηλό και θολό, το βάδισμα συρτό και βαρύ, οι ώμοι καμπουριασμένοι, η ενέργεια χαμηλή, η φωνή επίπεδη, η ανάσα βαριά. Το κουράγιο του να αντιμετωπίσει τη ζωή μειωμένο, η εικόνα εαυτού κακή, δεν βρίσκει νόημα και ενώ αναγνωρίζει τι συμβαίνει, όταν βρίσκεται πριν την δράση και την αλλαγή, η ενέργεια πέφτει τόσο πολύ που δεν φτάνει να γίνει κάτι νέο, να γίνει ένα καινούριο βίωμα. Στην ακραία της μορφή η αναστροφή μπορεί να φτάσει στην αυτοκτονία. Το άτομο που κάνει καταθλιπτική επαφή δεν εκφράζει ανοιχτά τις ανάγκες του στο και από το περιβάλλον, αντ’ αυτού βασανίζει τον εαυτό του με μη ρεαλιστικά αιτήματα και προσδοκίες. Αυτό φέρνει ακόμα μια απογοήτευση στις ανικανοποίητες ανάγκες του, ακόμα μια ήττα στην αυτοπεποίθησή του και έτσι το άτομο γίνεται ακόμα πιο ανίκανο να κάνει επαφή. Πχ περιμένω ακόμα από μια ψυχρή μητέρα να μου φερθεί με ζεστασιά, όσο αυτό δεν συμβαίνει, τόσο επιμένω και εγκλωβίζομαι σε μια επανάληψη απαίτησης, εκεί που ουσιαστικά η ανάγκη μου για ζεστασιά δεν ικανοποιείται και δεν θα ικανοποιηθεί. Έτσι, δεν βλέπω τις άλλες πηγές φροντίδας και ζεστασιάς που υπάρχουν στο περιβάλλον μου, τις ακυρώνω εφόσον δεν είναι από την μητέρα και έτσι στερώ και από μένα αυτό που πραγματικά έχω ανάγκη.
Η ψυχοθεραπεία Gestalt δεν ασχολείται πρωτίστως με τα συμπτώματα που αναφέρθηκαν στην αρχή. Ο στόχος βρίσκεται στην επαναφορά της ικανότητας του εαυτού να προσαρμόζεται σύμφωνα με τις παρούσες ανάγκες του οργανισμού και στην ικανότητα να κάνει επαφή με ευελιξία. Στην ικανότητα να ανασύρει εμπειρίες που έχουν υπάρξει και επιβεβαιωτικές στο παρελθόν και όχι μόνο τις απορριπτικές, να ανακαλύπτει πηγές στήριξης από μέσα του αλλά και να αφήνει το περιβάλλον να το στηρίξει και να το φροντίσει με υγεία. Να μάθει το άτομο να κάνει επαφή με τον εαυτό και το περιβάλλον με τρόπο που θα έχει γκάμα και επιλογές, ώστε να ζει τα βιώματα του στο σήμερα όπως είναι και όχι όπως ήταν. Να αναγνωρίζει τον τρόπο που συμμετέχει εν τέλει στην καταθλιπτική διαδικασία του σχετίζεσθαι και να παίρνει την ευθύνη που του αναλογεί ώστε να ικανοποιεί στο σήμερα με νέους τρόπους τις ανάγκες του.
Πηγές:
https://www.who.int/mental_health/management/depression/en/
Rubal Jan, “Depression-a Gestalt Theoretical Perspective” British Gestalt Journal 2007
Perls, Hefferline, Goodman, “Gestalt Therapy: Excitement and Growth In the Human Personality”