Δεν υπάρχουν ακόμη ετικέτες.
Η έννοια της έμφυλης βίας εισήχθη στον δημόσιο διάλογο πρόσφατα, με αφορμή τα ολοένα και αυξανόμενα κρούσματα γυναικοκτονιών και λοιπών δολοφονιών διεμφυλικών , ομοφυλόφιλων κλπ ατόμων, στην χώρα μας. Η αύξηση όμως αυτή είναι σημείο των καιρών ή απλώς η άλλοτε γενικολογία «στυγερό έγκλημα», έχει πλέον επαναπροσδιοριστεί και αποδοθεί σαφέστερα με τον όρο, έμφυλη βία;
Ας δούμε αρχικά τον ακριβή ορισμό της έννοιας. H έμφυλη βία (gender - based violence), είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο το οποίο συναντάται στην καθημερινότητα, είναι αταξικό (αφορά δηλαδή όλα τα κοινωνικά στρώματα) και πηγάζει από την ανισότητα των φύλων. Ως έμφυλη βία χαρακτηρίζεται κάθε διάκριση ή βλαπτική συμπεριφορά που στρέφεται εναντίον κάποιου προσώπου εξαιτίας του κοινωνικού του φύλου, του σεξουαλικού του προσανατολισμού και των προσδοκιών του κοινωνικού συνόλου για τον ρόλο του μέσα σε αυτό. Σχετίζεται με τη χρήση υπαρκτής ή υποτιθέμενης δύναμης και χρησιμοποιείται ως μέσο άσκησης ελέγχου, τιμωρίας και σωφρονισμού.
Η έμφυλη βία διαιωνίζεται εξαιτίας προκαταλήψεων, στερεοτύπων (κοινωνικών, πολιτισμικών και θρησκευτικών) και λόγω των προσδοκιών της κοινωνίας για το πώς ένας άνθρωπος «οφείλει» να συμπεριφέρεται, να μοιάζει, να επιλέγει. Όταν λοιπόν κάποιος αψηφά αυτές τις νόρμες, η τιμωρία είναι σκληρή, συχνά θανάσιμη.
Η έμφυλη βία στρέφεται εναντίον πολλών κοινωνικών ομάδων με τις γυναίκες στατιστικά να πλήττονται περισσότερο. Πιο συγκεκριμένα θύματα έμφυλης βίας μπορεί να είναι:
Τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα (λεσβίες, ομοφυλόφιλοι, αμφιφυλόφιλοι, τρανς, ιντερσέξ). Τα κρούσματα έχουν αυξηθεί κατά κόρον ενώ χαρακτηριστικό είναι πως μόνο τον τελευταίο χρόνο τα διεμφυλικά άτομα που έχασαν την ζωή τους έχουν αυξηθεί κατά 50%. Άθρωποι με την παραπάνω γκάμα σεξουαλικών χαρακτηριστικών είναι θύματα τρομακτικής βίας και μίσους ως επί το πλείστον ξυλοδαρμών, εκβιασμών, σεξουαλικών επιθέσεων αλλά και δολοφονιών. Ακόμη, δεν πρέπει να παραβλέψουμε το γεγονός πως οι άνθρωποι αυτοί, υφίστανται συχνότατα και εργασιακό αποκλεισμό.
Σημαντικό είναι να επισημάνουμε πως και άνδρες και αγόρια μπορούν να υπάρξουν θύματα έμφυλης βίας. Οι μορφές έμφυλης βίας που υφίστανται ως επί το πλείστον, είναι η ψυχολογική (με την μορφή υποτίμησης, προσβολών, απαξίωσης, ιδίως στην περίοδο της οικονομικής κρίσης που ο στερεοτυπικός ρόλος του κουβαλητή, έχει κλυδωνιστεί), σωματική (με εξαιρετική αύξηση τα τελευταία χρόνια στην χώρα μας – με ρίψη αντικειμένων, χαστούκισμα, σπρωξίματα κ.α.) αλλά και σεξουαλική, ειδικότερα σε νεαρές ηλικίες (στον εργασιακό χώρο, είτε σε παρέες που αποδεκτοί γίνονται μόνο οι «άντρες» κλπ). Ας σημειώσουμε πως τα κοινωνικά ταμπού που επικρατούν δεν επιτρέπουν στους άντρες να μοιραστούν είτε πολύ περισσότερο να καταγγείλουν τέτοια περιστατικά, αφού αν αποκαλυφθεί κάτι τέτοιο η εικόνα τους στα μάτια του κοινωνικού περίγυρου, απειλείται προς κατάρρευση, οπότε δυστυχώς το συνηθέστερο είναι να αποσιωπάται.
Παρόλα αυτά, οι γυναίκες πλήττονται από την έμφυλη βία, στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων. Χαρακτηριστικό είναι πως η έμφυλη βία σκοτώνει τις γυναίκες περισσότερο από τις επιδημίες, τα τροχαία και τον πόλεμο. Η ηλικία, το μορφωτικό επίπεδο, η κοινωνική τάξη και η εθνικότητά δεν παίζουν κανένα ρόλο στο αν μια γυναικά αποτελέσει εν τέλει θύμα .
Ποιες είναι όμως οι μορφές της;
Η έμφυλη βία έχει πολλές αποχρώσεις. Μπορεί να είναι λεκτική, ψυχολογική, συναισθηματική, σωματική, σεξουαλική και οικονομική ενώ η ακραία της μορφή είναι ο φόνος.
Η χρήση σωματικής βίας/κακοποίσης
Η βία από τον ερωτικό σύντροφο
Ενδοοικογενειακή βία
Εγκλήματα τιμής & συζυγικά εγκλήματα
Η εμπορία ανθρώπων (trafficking)
Επιθέσεις με οξύ
Ο ακρωτηριασμός των γεννητικών οργάνων
Βία στο σχολικό περιβάλλον – έμφυλος εκφοβισμός
Βία σε περιβάλλοντα πολεμικών συγκρούσεων
Σεξουαλική βία
Σεξουαλική παρενόχληση, χειρονομίες
Βιασμός
Ο εξαναγκαστικός γάμος
Ψυχολογική (λεκτική - μη λεκτική)
Λεκτική κακοποίηση (προσβολές, φωνές, βρισιές, υποτίμηση, ταπείνωση, διάδοση αρνητικών φημών, κατηγορίες χωρίς λόγο, άσκηση κριτικής)
Συναισθηματικός εκφοβισμός (τρομοκρατία, απειλές, σπάσιμο αντικειμένων, καταστροφή προσωπικών αντικειμένων)
Έλλειψη ελευθερίας (απομόνωση από το οικογενειακό ή φιλικό της περιβάλλον, απαγόρευση οποιασδήποτε δραστηριότητας, ζήλια, έλεγχος προσωπικών αντικειμένων, υπαγόρευση τι θα φορά)
Oικονομική
Η άρνηση πόρων και ευκαιριών,
Απαγόρευση εργασίας,
Απαγόρευση πρόσβασης σε χρήματα και σε τραπεζικούς λογαριασμούς
Οι επικρατούσες στάσεις της κοινωνίας παίρνουν συχνά την μορφή ανοχής, δικαιολόγησης ή αποδοχής της βίας, επί της ουσίας κατηγορώντας τις γυναίκες και ενοχοποιώντας τες. Εξοργιστικά κλισέ όπως, «αν μια γυναίκα δεν δίνει δικαιώματα, δε κινδυνεύει», «και ποια γυναίκα δεν έχει φάει χαστούκι» έχουν ριζωθεί τόσο βαθιά μέσα μας, που καταλήγουν να αποκτούν μια καθολικότητα, ανακατεμένα μέσα σε συζητήσεις τηλεοπτικών εκπομπών και καθημερινούς διαλόγους, όπου εν τέλει *ενδοβάλλονται από την κοινωνία ως κρυφές παραδοχές.
Όλες αυτές οι στάσεις, πεποιθήσεις και συμπεριφορές πηγάζουν από παραδοσιακές αντιλήψεις που αντιλαμβάνονται την γυναίκα ως υποδεέστερη των ανδρών, παραχωρώντας το δικαίωμα χρήσης βίας με σκοπό των έλεγχο της. Θα πρέπει να σημειώσουμε πως ο αποτροπιασμός οφείλεται στη βιαιότητα και την απανθρωπιά της πράξης και όχι στο φύλο θύτη και θύματος.
Ποιες είναι όμως οι συνέπειες;
Η έμφυλη βία είναι ένα βίωμα τραυματικό και επώδυνο. Απειλεί τη σωματική υγεία των ατόμων, που την έχουν υποστεί ή κινδυνεύουν από αυτή, με πολλαπλές συνέπειες ατομικές όσο και κοινωνικές.
Οι σωματικές βλάβες, οι διαταραχές πρόσληψης τροφής και ύπνου, οι εφιάλτες, η απομόνωση , η αναπηρία, η καταφυγή σε ουσίες / αλκοόλ, το μετατραυματικό στρες, η ανασφάλεια, το άγχος, ο θυμός, ο φόβος, η ντροπή, η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η αυτοκαταστροφική διάθεση, τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, είτε ακόμα και η στέρηση της ζωής είναι οι βασικές επιπτώσεις του φαινομένου της έμφυλης βίας στο σώμα και την ψυχή του ατόμου.
Όσον αφορά τις κοινωνικές επιπτώσεις, η έμφυλη βία, ειδικότερα όταν τη συναντούμε σε μικρές κοινωνίες, οδηγεί στον στιγματισμό του θύματος, την κοινωνική απόρριψη του ατόμου με ολέθριες συνέπειες στα παιδιά όταν πρόκειται για περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας και φυσικά η μη τιμωρία χρησιμοποιείται σαν δικαιολογία για ακόμα περισσότερη βία .
Η Ενδοοικογενειακή βία όπως και κάθε άλλη μορφή έμφυλης βίας δεν είναι ιδιωτική υπόθεση, είναι ένα έγκλημα που ευτελίζει την αξιοπρέπεια του ανθρώπου, συρρικνώνει και μειώνει το άτομο, με στόχο να το καθυποτάξει. Συχνά δε, ακούγεται πως το θύμα φταίει που δεν απαλλάσσεται από βίαιες συμπεριφορές ενώ ταυτόχρονα επικρατεί η βαθιά εμποτισμένη παραδοσιακή αντίληψη, «τα εν οίκω μην εν δήμω», ειδικότερα στην ελληνική κοινωνία. Φαντάζει σχεδόν σχιζοφρενική αυτή η σύγκρουση καθώς αφενός μια γυναίκα (είτε άνδρας) γνωστοποιώντας τι της συμβαίνει ανοίγει την πόρτα στην σωτηρία της, αφετέρου γίνεται το μαύρο πρόβατο.
Καθένας από εμάς είναι ηθικά υπεύθυνος να καταδικάζει με κάθε τρόπο τα περιστατικά έμφυλης βίας και σε περιπτώσεις που είναι μάρτυρας να τα καταγγέλλει όπως θα έπραττε στην περίπτωση μιας κλοπής ή οποιουδήποτε αδικήματος, κατάφωρης παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Αυτό το φαινόμενο, με τα τόσα πολλά πρόσωπα, αφορά όλους μας και για την εξάλειψη του είναι αναγκαία η συμβολή καθενός από εμάς. Η ανοχή μας μπροστά σε φαινομενικά απλά, καθημερινά περιστατικά ενδυναμώνει κ στηρίζει μια κοινωνία παραλογισμού όπου οι macho προσωπικότητες χαίρουν εκτίμησης και το γυναικείο φύλο είναι το ασθενές. Βιώνοντας λοιπόν αυτό το κομμάτι της καθημερινής πραγματικότητας γύρω μας, από μακριά ή περισσότερο κοντά, ας προσπαθήσουμε να μην στεκόμαστε ως αμέτοχοι θεατές καθώς «όταν συνηθίζουμε το τέρας, σημαίνει πως αρχίζουμε να του μοιάζουμε» ( Μ. Χατζηδάκις).
*ενδοβάλλω: Δέχομαι άκριτα ως δικές μου ιδέες, απόψεις για τις οποίες δεν έχω ο ίδιος αποφασίσει πως είναι έτσι και επί της ουσίας τις δέχομαι αφιλτράριστα. Είναι όλα τα «πρέπει» που μας έχει περάσει το περιβάλλον και με την σειρά μας τα επιβάλλουμε και εμείς στους άλλους.